Rómverjabréfið

Hér sjáum við hvað það hefur verið sárt fyrir Pál postula, sem var sannur Gyðingur, þótt hann væri ekki fæddur í því landi, að hugsa til andstöðu og fjandskapar Gyðinganna gagnvart þeim, sem höfðu skynjað að Jesús var hinn fyrirheitni Messías.

Ég hef áður gert grein fyrir merkinguni í orðinu að hata, en það merkir í Biblíunni að vera minna metinn, að annar sé tekinn fram yfir, eða að annað sé tekið fram yfir. ^{[Aths. 7-1.]}

Gyðingar voru miklir leirkerasmiðir. Páll notar því leirkerasmíðina til þess að gera Gyðingum í Róm það ljóst, að eins og leirkerin eru misjöfn og mörg svo mislukkuð að smiðurinn verður að endurvinna kerin, en hann hefur allt í hendi sinni. Þannig hefur Guð allt í hendi sinni gagnvart hverjum einasta einstaklingi eftir eigin geðþótta. Mennirnir hafa brugðist Guði, sem er eins og leirkerasmiðurinn.

Leirkerin sem áttu að verða honum til dýrðar, urðu honum til vansæmdar. Þannig útskýrir Páll reiði Guðs yfir mönnunum og þó sérstaklega yfir Gyðingum svo að Guð neyðist til að tortíma meirihluta þjóðarinnar og bjarga aðeins litlum hluta hennar. Allt þetta er komið fram á tæpum 2000 árum.

Á því tímabili er tími heiðingjanna að þekkja Guð, -- tími kristniboðsins meðal heiðingjanna, sem enn stendur yfir og við Íslendingar höfum ofurlítið tekið þátt í, bæði í Asíu -- í Kína og í Afríku -- í Eþíópíu og Kenía.

Þessum þætti lýkur með spádómsorðum Jesaja 28:16, þar sem hann spáir komu Messíasar sem ásteytingarsteini fyrir þjóð sína fyrst og fremst:

Þessi ásteitingarsteinn var Jesús Kristur. Mestur hluti þjóðarinnar hneykslaðist á honum og hrópaði Krossfestu, krossfestu hann! En hann var samt björgunin: Sérhver sem á hann trúir, mun ekki verða til skammar.

Fram að þessum tíma hafa Gyðingarnir staðið gegn kristindómnum, en nú virðist vera að rofa til. Nú er leyfilegt að selja Nýjatestamentið í bókabúðum í Gyðingalandi og það virðist vera vakning í aðsigi.

Réttlæti Guðs var og er réttlæti fyrir trú en ekki af verkunum einum saman. Abraham réttlættist fyrir trú. Lærisveinar Jesú réttlættust fyrir trú. Réttlæting er fólgin í algerri fyrirgefningu og að taka í móti sakleysi þess, sem syndlaus er, - sakleysi Jesú Krists fyrir trú á hann. Þetta er kjarni kristindómsins, sem leysti Martein Lúther úr fjötrum sjálfsásakana og sjálfspyntinga í klausturlifnaðinum, svo að hann varð frjáls og fagnandi lærisveinn Jesú Krists og brautryðjandi lifandi kristindóms.

Sjáið hér hve rangur eða réttur skilningur á grundvallaratriðum kristindómsins skiptir sköpum. Það gerist ekki síður í hinum svokölluðu kristnu löndum, en á meðal Gyðinganna bæði þá og nú. Sjáið hve Páll fer mildilega að því að leiða Gyðingunum í Róm þetta fyrir sjónir.

Með upprisu Jesú hefst nýr tími: Kristur er endalok lögmálsins, sem drottnandi og deyðandi afli. En boðorðin tíu og kærleiksboðorðið heldur áfram að vera til sem viðmiðun og leiðarvísir fyrir lærisveina Jesú, -- kristna menn, en í því er kjarni lögmálsins. Sú viðmiðun er kristnum mönnum nauðsyn til að meta hvað er synd. Kristinn maður getur út frá boðorðunum dæmt sjálfan sig og séð synd sína og þörf fyrir að biðja Guð daglegrar fyrirgefningar, eins og Jesús kenndi í bæninni: Faðir vor. Það er meðal við hroka hjartans, sem er í andstöðu við auðmýktina.

Flestir Gyðingar kepptust við að ná því marki að réttlætast af lögmálsverkum. Sumir töldu sig hafa náð því marki. Hinir samviskusömu voru óvissir um það eins og maðurinn sem spurði Jesú:

Meistari, hvað á ég að gera til þess að öðlast eilíft líf? (Lúk. 10:25.)

Jesús benti á boðorðin. Þessi maður hafði leitast við að breyta eftir þeim. Þá bauð Jesús honum að losa sig við auðæfin, sem hann mun hafa verið bundinn af, og fylgja sér. Leiðin til að öðlast eilíft líf, er að fylgja Jesú. Það er líka leiðin í dag. Það er orð trúarinnar sem Páll og hinir postularnir prédikuðu.

Af þeim orðum, sem Páll vitnar í frá Gt. eru [orðin í 8. - 10. versi] mikilvægust í mínum huga:

"Nálægt þér er orðið í munni þínum og hjarta þínu." Það er: Orð trúarinnar, sem vér prédikum. Ef þú játar með munni þínum: Jesús er Drottinn -- og trúir í hjarta þínu, að Guð hafi uppvakið hann frá dauðum, muntu hólpinn verða. Með hjartanu er trúað til réttlætis, en með munninum játað til hjálpræðis.

Síðan vitnar Páll í Jesaja:

Þetta er líka sorgarefni Páls viðvíkjandi Gyðingum og fagnaðarerindi Jesú Krists. Út frá þessum spádómum kemur Páll með raunhæfa niðurstöðu, sem við skulum veita athygli:

Það sem við skulum sérstaklega festa okkur í minni, er að í þessum þætti er Páll að undirstrika að Jesús er Drottinn.

Öivind Andersen, fyrrverandi skólastjóri stoppar hér við, til að gefa skýringu á mikilvægi persónu Krists, sem öll kristin boðun hvílir á. Ég þýði hér dálítinn hafla um það með hans leyfi:

JESÚS KRISTUR -- JHVH.

Víða í Nt. er Jesús kallaður Drottinn. Hvað þýðir það?

Hugtakið er komið frá Gt. Þar er þýðing á hebreska orðinu JHVH. Enginn veit hvernig á að bera það fram og í Ísrael var það orð aldrei sagt. Í hvert skipti sem Ísraelsmaður þurfti að segja þetta orð, sagði hann adonai, sem þýðir Drottinn [eða Herra minn]. Þess vegna varð Drottinn þýðing á hebreska orðinu JHVH.

Til þess að skilja hvað þetta merkir, þurfum við skýringar frá 2. Mós. 3. kap. Þar er sagt frá hvernig Drottinn kallaði Móse til þess hlutverks að bjarga Ísraelsmönnum frá Egyptalandi. Móse sér þyrnirunn í ljósum loga, án þess að brenna. Hann ætlar að fara nær og líta nánar á þetta furðlega fyrirbæri, þá hrópar engill Drottins til hans frá þyrnirunninum og segir honum að fara úr skónum, því að staðurinn sem hann standi á, sé heilagur.

Þessi engill segir um sjálfan sig í 6. versi:

Ég er Drottinn Guð feðra yðar, Guð Abrahams, Ísaks og Jakobs.

Þessi engill Drottins, sem talaði við Móse var því ekki skapaður engill, heldur Guð sjálfur í engils mynd. Hann kallar þarna Móse til að bjarga þjóð sinni. Móse hlýðir kallinu með nokkurri tregðu. Þá sagði Móse við Guð:

Þegar ég kem til Ísraelsmanna og segi við þá: Guð feðra yðar sendi mig til yðar og þeir segja við mig:
Hvert er nafn hans? Hverju á ég þá að svara þeim?

Þá kemur svar Drottins -- orðið, sem hefur sérstaka merkingu fyrir okkur:

Þá sagði Guð við Móse:
ÉG ER sá sem ÉG ER. Svo skalt þú segja við þá: Drottinn, Guð feðra yðar, Guð Abrahams, Ísaks og Jakobs, sendi mig til yðar. (14. v.)

Þetta hebreska orð: ÉG ER -- yfirfært í þriðju persónu -- er JHVH. Það merkir: Sá sem er, sá sem alltaf hefur verið og sá sem verður alltaf. Það merkir GUÐ, sem allt líf felst í og allt líf kemur frá. Það er það heiti, sem Guð hefur gefið sjálfum sér, nafn, sem enginn getur skilið og enginn getur borið (rétt) fram, en Guð sjálfur hefur greinilega birt okkur í orði sínu.

Í Nýja testamentinu notar Jesú þetta orð um sig. Hann er Drottinn, hann sem opinberaðist fyrir Móse, Guð Abrahams, Ísaks og Jakobs, hann sem gaf Móse lögmálstöflurnar á Sínaífjalli, hann er sjálfur maðurinn Jesús Kristur.

Nefnum nokkur dæmi um hvernig Jesús notar nafn um sjálfan sig:
Í Jóh. 8:58 lesum við:

Jesús sagði við þá: Sannlega, sannlega segi ég yður: Áður en Abraham fæddist er ég. (Í grunntextanum er orðaröðin ÉG ER).

Í Jóh. 8:24 segir Jesús:

Því ef þér trúið ekki að ég sé ÉG ER, munuð þér deyja í syndum yðar.

Þetta kemur fram á fleiri stöðum. Gyðingarnir skildu mjög vel, að með þessum orðum sagðist Jesús vera Guð. Þess vegna stóðu þeir spyrjandi frammi fyrir honum. Annað hvort hlaut hann að vera Guð -- og það var hann -- eða þá guðlastari. (Jóh. 10:31-33.)

Jesús var a.m.k. jafn mikil ráðgáta samtímamönnum sínum eins og hann er mörgum mönnum í dag. Þetta varpar ljósi á orð eins og t.d. í Kól. 2:6:

Þér hafið tekið á móti Kristi, Drottni Jesú. Lifið í honum.

Sama gildir um 1. Kor. 12:3.

Enginn getur sagt: Jesús er Drottinn! nema af heilögum anda.

Nú skulum við líta á 9. versið í því sem við lásum í Róm. 10:9:

Ef þú játar með munni þínum: Jesús er Drottinn,

merkir það, að þú játir að hann sé Guð -- að Guð sé orðinn maður í Kristi -- og, eins og áður hefur verið nefnt, felur það meira í sér, því með því játar einstaklingurinn persónulega afstöðu til guðdóms Jesú Krists og játar hann sem Guð. Það er játning þess að þú trúir í hjarta þínu, að Guð hafi uppvakið hann frá dauðum. Það er tjáning þess að eftir að Jesús hafi fullkomnað friðþægingarverk sitt, hafi hann farið til himins og tekið sér stöðu við hægri hönd föðurins og opinberað sig sem staðgengil okkar og talsmann. (Sbr, 8:24 og sjá einnig 1. Jóh. 2:1-2.)

Hér byggir kristinn maður játningu sína á veigamiklum atriðum, en það hefur líka miklar afleiðingar: Þú munt verða hólpinn.

Þetta rökstyður Páll í 10. versinu:

Með hjartanu er trúað til réttlætis, en með munninum játað til hjálpræðis.

(3. Róm. Ö.A. bls. 183-184.)

Allt frá hvítasunnudegi hafði náð Guðs opnast fyrir alla menn, en það tók nokkurn tíma að lærisveinarnir áttuðu sig á því, að það næði nema til Gyðinganna. Guð varð að gera átak með lærisveinana til þess að þeir skírðu menn sem ekki voru Gyðingar.

Fyrsti heiðinginn, sem skírður var samkvæmt Postulasögunni, var Eþíópíumaður, sem Filippus safnaðarstjóri skírði. Þá er líklegt, að meðal Samverjanna, sem áður voru skírðir, hafi verið heiðingjar. (Sjá Post. 8:16 og 26:38.)

Síðan leiddi Guð Pétur til að skíra fyrsta Rómverjann, Kornelíus og félaga hans eða heimamenn hans. (Sjá Post.10:48.)

Ritningin segir: Hver sem trúir á hann, mun ekki til skammar verða.

Svo kemur þá trúin af boðuninni, en boðunin byggist á orði Krists. (17.v.)

Það sem felst í orðinu trú er miklu meira en að trúa einhverju, t.d. því að Guð sé til og að Jesús hafi fæðst hér á jörð og orðið þar frelsari, því margir leggja mismunandi skilning í það orð.

Trúin sem hér er átt við, er og margir kalla lifandi trú, er fullvissa um að Jesús sé sjálfur Guð, Guðssonurinn, sem var á himni með föðurnum en fæddist inn í þennan heim til þess að lifa syndlausu lífi og deyja friðþægingardauða á krossi fyrir alla menn sem á hann trúa sem persónulegan frelsara sinn, og gefast honum skylirðislaust. Þá skapar Guð trúna í hjarta mannsins með heilögum anda sínum -- þessa lifandi trú.

Þannig er Guðs orð lifandi orð, því það skapar trúna í hjarta þess sem les það með opnum huga fyrir kraft heilags anda, sem starfar í orðinu og boðuninni.

Heimsbyggðin var þá Rómarveldið. Það sem eftir er af þessum þætti þarf ekki skýringa við.

Hér hefst mjög eftirtektarverður þáttur um Gyðingana. Páll svarar spurningunni sjálfur:

Hinir höfði lært að trúa á Guð Abrahams, Ísaks og Jakobs.

Þessi örlög þjóðarinnar voru afleiðing fráhvarfs Gyðinga frá Guði, meira að segja löngu áður en Jesú kom í heiminn. Meiri hluti þjóðarinnar var haldinn þeirri villu, sem spádómarnir fjölluðu um. Gyðingarnir voru undir þessum dómi, þegar Jesús kom hér að jörð og eru það enn í dag. En bölvunin er ekki varanleg allt til endaloka og fram til þess tíma að þjóðin áttar sig á, að Jesús var hinn fyrirheitni Messías, höfum við tæækifæri og tíma til að leiða heiðingjana til lifandi trúar og að kristna nýjar kynslóðir á okkar landi. Í lok þess náðartíma, vaknar Ísraelsþjóðin og tekur á móti Jesú Kristi sem frelsara sínum.

Hjá Gyðingum hafa nú á síðustu orðið svo miklar breytingar viðvíkjandi kristindómi, að það gæti bent til þess að nú sé þessi tími að koma.

Frumgróðinn var fyrsta kornuppskera ársins. Frumgróði kristninnar varð til hinn fyrsta hvítasunnudag, þegar heilagur andi kom yfir lærisveinana og hinir fyrstu voru skírðir, fylltir andanum.

Frumgróðinn er uppskeran af sæðinu, Orði Guðs, sem við eigum í Biblíunni. Rótarkvisturinn er á sama hátt Jesús Kristur. Spádóm Jesaja um rótarkvistinn úr þurri jörð þekktu allir Gyðingar, Jes. 53. kap.:

Hann rann upp eins og viðarteinungur fyrir augliti [Guðs], eins og rótarkvistur úr þurri jörð.

Hér talar Páll til kristnu Rómverjanna, þar sem hann sér ráðsályktun Guðs í fráhvarfi Gyðinganna. Hann virðist aðeins hafa veika von um að nokkrir af ættmönnum hans frelsist á yfirstandandi tíma fyrir boðskap hans og annarra kristinna manna. Það reyndist líka rétt.

Páll sér það líka fyrir sér, að það hafi verið vegna heiðingjanna að Gyðingjum var hafnað -- að þeir hafi verið settir hjá í bili -- sem nú er orðinn býsna langur tími -- en Guð taki þá aftur í sátt, sem hlýtur að koma fram í því að það ljúkist upp fyrir Gyðingum, að Jesús sé sá Massías, sem þeim var spáð og ríki hans sé andlegt ríki, andlegt heimsveldi.

Páll líkir Ísrael við tré, þar sem greinarnar hafa verið brotnar af, sem er tákn um vantrú þeirra og bendir á ágræðslumöguleikann, sem Gyðingar hafa þekkt á þessum tímum, og notar þá líkingu um inntöku heiðingjanna sem ágræðslu inn á stofninn, sem nú er kristindómurinn.

Heiðingjarnir hafa nú verið græddir inn á stofninn, segir Páll. En við Rómverjana segir Páll:

Við hina kristnu í Róm segir svo Páll:

Guð bíður eftir því í náð sinni, að Gyðingarnir snúi sér og taki á móti Jesú sem frelsara sínum og hinum fyrirheitna Messíasi. Það er auðséð á þessu síðasta versi í þessum þætti.

Hér er spádómur um frelsun Guðinganna, þegar tími heiðingjanna, þ.e. allra annarra manna, er liðinn. Nánari skýring á því kemur í næsta versi:

Þetta eru stórmerkilegar upplýsingar, enda dáist Páll að þeim og segir:

Hér hefur Páll lokið upp leyndardómi Guðs, auðsjáanlega eftir leiðsögn heilags anda, svo að kristnir menn ættu að vita, að staða þeirra í Guðs ríki er ekkert tryggari en staða Gyðinganna, sem vegna vantrúar sinnar var vikið til hliðar um takmarkaðan tíma, þar til Guð sviptir skýlunni af augum þeirra og þeir sjá, að Jesús var og er hinn fyrirheitni Messías og persónulegur frelsari þeirra, jafnskjótt og þeir veita honum viðtöku.

Þessi tími nálgast nú óðum.

Þessum kapítula lýkur því með lofgjörð til hins alvitra og dýrlega Drottins Guðs, sem öll tilveran á upphaf sitt í, sköpuð Guði til dýrðar: